NEUTRALITATEA VS BELIGERANTZIA

Askotan aipatu eta behin baino gehiagotan kritikatu izan den gaia dugu neutralitate eta beligeran-tziarena. Irakasle eta ikasle asko kexatu izan dira, beren semearekin edo norberarekin “neutralta-sunik” gabe jokatu izan dela zenbait kasutan, balorazio edo kalifikazioren bat ipintzerakoan.

Nik uste, neutro izatearen kontzeptua ez daukagula oso garbi; zer da ba neutro izatea?

Neutroa, ideia zehatz batekiko iritzirik ez edukitzean datzala uste dut. Hau da, ez alde, ez aurka. Baina hori oso zaila dela iritzi diot, ezinezkoa ez esateagatik, gizabanako bakoitza, irakasle roletik oraingoan, ezberdina delako, bere iritzia duelako eta bere errealitatea bizi duelako.

Irakasle batek gai bat planteatzen duen unetik bertatik, iritzi bat dago, agian tonuagatik, beharbada moldatu duen erarengatik, nahita edo nahigabe, baina iritzi bat. Datu hutsal bat izateko, baliteke irakaslea hau esan beharra: “halako egunkaritan hau zioen”. Baina irakurtzen duen egunkariaren arabera, normalean bere ideologiarekin bat datorrena, datua ezberdina izango da. Eta berdin irrati edo beste edozein komunikabiderekin.

Beligerantziaz jokatzen duen kasu guztietan bere ikuspuntua agertzen du. Izan daiteke objetiboa, izan daiteke subjetiboa. Baina, behin, objetiboki jokatzen dugun unetik bertatik, gure iritzi objetibo subjetiboa ari gara adierazten nolabait ere. Bestela esanda, beste irakasleren batek ikuspuntu objetibo bat azal dezake gai berari buruz, baina izan daiteke beste ikuspuntu objetibo bat.

Subjetiboa, alegia.

Jaume Trilak, La actitud del profesor en el aula ante los conflictos de valor artikuluan ere antzerako iritzia dauka baina zuzenean Neutraltasuna eta Beligerantzia konparatzen ditu. Idazle honek, nahiz Beligerantziaren aldeko zenbait argudio eman, kontra ere egiten du, eta horri helduko diot.

Dio, irakaslea ezin dela inoiz neutrala izan, batera edo bestera nolabait ere bere iritziaren berri ematen duelako. Eskola bera ere, ez dela neutrala gehitzen du, bere kontestu soziopolitikoa ze-haztua duelako, Curriculumaren existentziak ere irakaslea aukeratzea baldintzatzen duelako...

Azkenik, atal honetan, gaineratzen du Neutraltasun Ideologikoa edota Ideologia Neutroa bera, ide-ologia bat dela, pentsatzeko modu bat. Eta aurrez esan bezala, pertsona bakoitzak ezberdina izan eta pentsatzeko modu ezberdina duenez, Neutraltasuna ere ezin daiteke neutroa izan, jada iritzi bat ematen ari garelako.

Ikasgela batean ariko bagina, zaila da erabakitzea neutroa edo beligerantea izan nahi dugun. Hori beharrak erakutsi beharko lukeela uste dut, hau da, kalifikazioak ipintzerakoan neutroa(goa) eta ikasle baten beharretara egokitzerakoan beligerantea.

Demagun, hogei haur ditugula ikasgelan eta biderkaketak ikasi behar dituztela. Haur guztiek ez dute gaitasun bera, eta hori horrela den momentutik ezin dugu neutroak izan. Pentsa, bost haurre-ko talde batek ez duela ondo ulertzen zazpiko taula. Talde honi, denbora gehiago eskeini beharko diot, gainerakoak “harrapatzeko” edo erritmo berean joateko. Haur bakoitzari tratu ezberdina ema-ten diodanez, ez naiz neutroa, ezin naiteke izan.

Notak jartzeko garaian ere, nondik eta matematikako kalkulu zehatzen bat ez den, gure subjetibo-tasunare erabilpena martxan jartzen da. Edozein idazlan, testu edo irakurgairen lana zuzentzera-koan, irizpide batzuk jarraituko ditugu bai, baina 10 jarri edo 9 jarri gure eskutan dago, gure ustez dena ondo egin duelako edo adierazpenen bat falta zaiolako. Gure ustez; subjetiboa.

Halere, beti esaten da helduok garela haurron erreferenteak: lehen sozialismoan familia eta biga-rrengoan eskola etab.. Irakasleak ideia ezberdinei buruzko eztabaida bat proposatzen badu, era-man beharreko prozesua ondorengoa izango litzateke: lehenik gaia botako du, halako eta halako gertatu da. Iritzirik eman gabe. Ondoren, eztabaidaren erdian jarriko da, gaiaren alde eta kontra daudenen artean, horrela galderak eginez, haur bakoitzak bere adimena eta sormena garatuko ditu bere iritzi propioa eraikiz. Azkenik, irakasleak iritzia eman dezake. Orokorrean hartuta, neutro jokatu duela esan genezake.

Zer pasako litzateke, ordea, irakasleak hasieratik bere iritzia emango balu?

Haurrek, aurriritziak izango lituzkete. Irakaslea euren eredua izanik, ez dute beraien iritzi propiorik sortuko edo gutxienik irakasleak dioenean oinarrituko da.

Ondorio gisa, esan daiteke, haurren iritzi propioa garatu nahi baldin badugu, hobe dela ahalik eta neutroen jokatzea lehen aipaturiko eztabaida eredu hori erabiltzen baldin bada. Baina, egoera neu- troan jokatzea ia-ia ezinezkoa den gauza bat denez, haur bakoitza mundu ezberdin bat delako. Horregatik, nire ustez, haur bakoitza bere garapen denbora behar du eta eskeini beharreko den-bora ezberdina denez, beligerantzia nagusitzen da irakasle haur bati eskeini beharreko hezkuntza prozesuan.

                                                                                                                             MARKEL EIZAGIRRE