LEHEN HEZKUNTZAKO IRAKASLEARI ELKARRIZKETA

Gaurkoan Lezo Herri Eskola ikastetxean lanean ari den Itziar Artola irakaslea dugu, lehen hezkuntzako bigarren zikloko irakaslea, hain zuzen ere. Eskola ezberdinetan aritu da lanean eta ia 30 urte horietan bizitzako esperientzia desberdinak adierazteko gogoarekin etorri zaigu.

Arratsalde on Itziar, beno lehenik eta behin, mila esker elkarrizketa hau egitea onartu izanagatik, badakigu grabazioaren kontuak ez zintuela konbentzitzen baina esfortzu hori egiteagatik eta gure lana aurrera eraman ahal izateko denbora atera izanagatik ere eskerrak ematen dizkizugu. Beno ba hasiko gara. 

- Nola jakin zenuen lanbide hau zela zuk egin nahi zenuena, hau da, zerk bultzatu zizun irakasle izatera?

Beno beharbada, lanean hasi eta gero konturatu nintzen hori zela nere lanbidea, hau da, ez hasi baino lehen, zeren hasi baino lehen ez nuen asko konplikatu nahi eta pentsatu nuen magisteritza zela konplikazio handirik gabeko ikasketa bat. Orduan matrikulatu nintzen eta gero, lanean hasi eta gero konturatu nintzen asko gustatu zitzaidala. Hori bai umeak beti gustatu izan zaizkit.

- Noiz hasi zinen irakasle lanetan? Zein eskolatan?

Begira ba ni 1984.urtean hasi nintzen irakasle lanetan, Zestoako Arrona herri txiki batean. Momentu hartan bi gela bakarrik zeuden, batean haur hezkuntzakoak eta 1.mailako guztiak eta beste gelan 2. mailatik 6.mailararteko ikasleak eta nik hor ematen nituen klaseak. Aste osoan han geratzen nintzen lo egiten eta astebururako etxera etortzen nintzen.

- Oroitzen zara zure lehenengo klase egunaz?

Ba bai, begira oso ondo gogoratzen naiz zeren esan zidaten Arronara joan behar nuela eta nik ez nekien Arrona bi auzo direla, goiko arrona eta beheko arrona. Orduan eraman ninduten kotxean eta utzi ninduten goiko arroan. Han geratu nintzen nere maletekin eta hasi nintzen pertsona bati galdetzen: eskola non dago? Hark esan zidan: ez, hemen ez dago eskolarik. Nik erantzun nion: bai bai neri esan didate Arronan badagoela eskola. Pertsona hark erantzun zidan: a bai, baina eskola beheko arronan dago. Orduan maletak hartuta, ez dakit zenbat kilometro oinez egin eta gero, iritsi nintzen 11etan edo horrela eskolara. Beraz ikusi zer estrenoa eduki nuen.

- Zein izan da ikasle batekin izan duzun egoerarik zailena? Nola egin diozu aurre horri?

Beno, oso zaila da kasu bat bakarrik gogoratzea, zeren eskola askotatik pasa naiz, urte asko daramatzat lanean eta ikasle asko izan ditut baina beno orokorrean egoera zailenak izan dira ikasle disruptiboenak. Ikasle hauek normalean dira barrutik gaizki daudenak, ezintasun handia dutenak eta orduan bere ezintasun hori ingurukoekin sartzen kanporatzen dute. Orduan zuk saiatu behar duzu haiekin konektatzen baina oso zaila egiten da, izan ere energia guztia xurgatzen dizute, orduan ikasle horiekin eduki behar da pazientzia ikaragarri handia, irmotasuna, maitasuna eta beraz egoera hauek oso nekagarriak dira luze mantentzen direlako eta orduan oso neketsua da.

- Gurasoekin edo beste irakasle batekin egon al zara egoera zail batean? Nola egin diozu aurre horri?

Ba egia esan suerte handia eduki dut alde horretatik. Gurasoekin ez du gogoratzen egoera zail bat ere eta beharbada gaizki pasatu izan dut, haien seme alabaren batek ez duelako aurrera egiten eta ez dudalako asmatzen nola egin, baina gurasoekin ez dut arazo larririk izan eta lankideekin orokorrean ere oso ondo moldatu izan naiz, batzuekin hobeto besteekin baina harremana ona izan dut normalean, beraz alde horretatik ondo.

- Irakasle lanean pasa dituzun urteetatik, zein izan da esperientziarik ahazteziena, bai ona bai txarra?

Ba ni ez naiz esperientzia handi batekin geratzen, momentu txiki batzuk aipatuko nituzke, egunerokotasunean gertatzen diren horiekin, adibidez, ikasle batek irakurtzen ikasi duela konturatu eta sortzen zaion poza, zailtasunak dituen haur batekin konektatu eta aurrera egiten duenean, ikasteko irrika erakusten dutela ikusten duzunean, lan bat eginez benetan disfrutatzen dutenean, lagunekin solidaritatea erakusten dutenean eta guraso batek egin duzuna eskertzen dizunean edo gelan giro on bat lortzen denean. Horiek dira gogortzen ditudan eta aurrera jarraitzeko indarra eman didaten momentuak.

- Damutu al zara noizbait ikaskuntzan zehar egindako zerbaitetaz espero ez zenuen erreakzio bat jaso zenuelako?

Ez dut gogoratzen horrelako egoerarik baina bai konturatzen naiz denborarekin gutxiago hitz egiten ikasten dudala, hori urteen poderioz ikasten da. Askotan behar den informazioa izan aurretik, hitz egiten da eta hanka sartzeak izan ditzakezu eta lankideren bati mina egin edota arazoak areagotu. Hobe da asko entzutea eta gutxi hitz egitea, hori ikasi dut.

- Irakasle on batek, zure ustez zer ezaugarri eduki beharko lituzke?

Lehenengo bere lana maitatzea eta disfrutatzen saiatzea, ume bakoitzaren izaera errespetatzea, begirunez tratatzea umeak, besteek gu tratatzea gustatuko litzaigukeen moduan, entusiasmoa jartzea egiten duzun lanean, ume bati lagundu ahal izateko saiakera desberdinak egiteko prest egotea eta laburbilduz, pazientzia, irmotasuna, maitasuna eta humore ona izatea.ina egin edota arazoak areagotu. Hobe da asko entzutea eta gutxi hitz egitea, hori ikasi dut.

- Uste al duzu irakasle on baten profila betetzen duzula?

Beno hori ez dut nik esan behar, hori besteek esan behar dute, baina saiatzen naiz al dudan hoberen nire lanean inplikatzen. Hori bakarrik esan dezaket.

- Zer metodo erabiltzen duzu ikasleak motibatzerako orduan?

Ba ez dut metodo konkretu bat erabiltzen normalean. Egia da zure egoera emozionala eta zu nola kokatzen zaren gelan azaldu behar duzun eduki horren aurrean, kontatzeko duzun gogoa eta zure ezagutza mailak eragin handia dutela umeek erakutsiko duten motibazioan. Orduan zenbat eta zu lasaiago egon, inplikatuagoa, prestatuagoa eta gogo gehieagorekin, orduan eta inplikazio handiagoa erakutsiko dute ikasleek ere. Hori normalean oso kutsakorra da. Orduan zu gaizki bazaude, umeak gaizki eta gogorik gabe egoten dira, beraz zu gogoarekin bazaude beraiek ere.

- Pazientzia handia al duzu ikasleekin?

Ni ez naiz horretaz jabetzen baina ingurukoek esaten dute baietz pazientzia dudala, nik ez dakit. Hala ere, egoten dira egunak eta momentuak. Badaude momentuak pazientzia berehala bukatzen zaizunean, baina beno orokorrean nik uste nahiko pazientzia badudala.

- Zure ikasleekin neutrala ala beligeratea al zara?

Nik uste nahiko neutrala naizela, baina hori zaila egiten zait niri esatea. Beligerantea behintzat ez det uste naizenik, hori argi daukat.

- Eskolatik kanpo denbora asko dedikatzen diozu lanari? Eskolan azaldu beharreko edukiei? Azterketak zuzentzeari?

Beno azterketak zuzentzeari ez asko, 8-9 urtekoak bait dira. Ez dituzte asko egiten eta gainera nik azterketei ez diet garrantzia asko ematen, beraz denbora asko ez diet dedikatzen, minimoa. Informazioa bilatzeari, lanarekin lotuta dauden liburuak irakurtzeari edo ariketa berriak sortzeari bai dedikatzen diet denbora asko eskotik kanpo.

- Orokorrean azterketa bateko emaitzak txarrak direlakoaren errua zurea dela uste al duzu?

Ez diet garrantzia handirik ematen azterketetako emaitzei, gehiago fijatzen naiz eguneroko lanean, zer jarrera duten, ikasteko daukaten interesa, ikasketan saiatzen diren ala ez eta hala ere gaizki ikusten ditudanean haurrak, nire egitekoa baldintzatzen dut. Beno normalean saiatzen naiz aldatzen, bai haurrak gaizki dihoaztenean arazoa ez da umeena izaten, zugan edo beste gauzengan dago arazoa, ez baita normala ikasle guztiak gaizki ibiltzea. Zure buruari galdetu behar diozu zer ari zaren gaizki egiten.

- Kontziente al zara zure ikasleentzat zure irudia erreferentzia handikoa dela?

Beno zenbait momentutan bai, baina honek zerikusi asko dauka ikasleen adinarekin. Zenbat eta handiagoak izan ikasleak, orduan eta garrantzi gutxiago dauka irudi horrek. 7-8 urtekoetzat, zu jaunkoikoa balitz bezala zara eta zuk esaten duzun guztia. Gero hazi ahala, garrantzia duzu baina ez hainbeste, garrantzi gehiena duena etxeko eragina da, irakasleena baino.

- Teknologia berriek hezkuntza arloan gehiegizko eragina izan dutela deritzozu?

Beno guk gelan oraindik ordenagilu bakarra dugu eta maila batzuetan arbela digitala, hau da, haur bakoitzak ez dauka bere ordenagailua, baina bai erabiltzen dugu egunero, umeek ez, guk irakasleok bai, informazioa bilatzeko, irudiak eta argazkiak ikusteko, bideoak ikusteko ere, abestiak eta bestsoak entzuteko eta beno alde horretatik asko erreztu digu lana, zeren lehen informazioa bilatzea “odisea” bat zen, joan behar zenun liburutegi, entziklopedietara, fotokopiak atera eta orain berriz eskura daukazu hori dena. Hori bai, batzuetan iruditzen zait umeek daukatela informazio asko, baina ez dakitela maneiatzen hori eta orduan galdu egiten dira zurrunbilo horretan. Askotan ez dute bilatzen bilatu behar dutena, ez dakite bereizten garrantzitsuena dena beste guztiarengandik eta batzutan ekartzen dituzte informazioak zerikusi ez daukatenak eskatu dezunarekin.

- Ikasgeletan generoa ezberdintzea onuragarria dela deritzozu? Zein da gai hori buruzko duzun ikupegia?

Beno onugarria ez dut uste izan daitekeenik. Eskola azken finean gizartearen zati bat da eta gizartean ez gaude banatuak generoaren arabera, orduan ez zait naturala iruditzen eskola bat banatzea generoa kontutana harturik, hau da, neretzat hori antinaturala da.

- Adin ezberdineko umeak ikasgela berean edukitzea eta heztea ikasleentzat onuragarria edo kaltegarria dela uste al duzu?

Ba nire ustez bai onuragarria da, zeren umeek askotan irakaslearengandik baina askoze gehiago ikasten dute lagunengandik eta txikiek normalean mirespena sentitzen dute adin handiagoko lagunengatik eta orduan beraiek dakitena ikasten saiatzen dira. Handiak aldiz, ikasten dute txikien lekuan jartzea eta txikiei esplikatzeko, bere ideiak ordenatu behar dituzte eta ikasi dutena asko hobeto bereganatzen dute, ondo esplikatzen saiatzen direlako. Orduan nik uste, beraien arteko informazio trukatzea, oso oso inportantea da eta asko ikasten dute. Ni egon nintzen lehenengo urtean Arronako eskolan, eta ikasten zuten askoze gehiago irakaslearekin baino. 6-12 urte bitarteko ikasleak nahasturik zeuden eta izugarri ikasten zuten. Niretzako bai, ona da.

- Eduki al duzu noizbait arazo fisiko eta psikologikoak dituen ikaslerik? Izan baduzu, nola tratatu eta lagundu diozu? Izan ez baduzu, nola tratatu eta lagunduko zenuke?

Beno arazo fisiko aipagarria izan duen haurra ez dut izan baina bai hurbiletik jarraitu dudan ume itsu bat izan genuen eskolan. Orduan saiatzen ginen ba beno bere materiala egokitzen ahal zen neurrian, neurri handienean, besteek egindako lan berdinak egiteko, gelako aktibitateak prestatzerako orduan beti genuen kontutan ume hau eta berak egin zitzazkeen ekintzak prestatzen genituen, eskolako leku asko ere egokitu ziren bere egoerari moldatzeko, adibidez, eskailerak ateak zituzten goiko aldean, zutabeak forratuak, patio inguruan zinta bat jarri zen berak jakiteko noiz bukatzen zen, hau da, mugak zein ziren jakiteko eta besteei emandako trataera ematen saiatzen ginen normalean. Gurasoekin bilerak maizago egiten ziren ere. Nik ume honekin gauza asko ikasi nituen. Nik beti esaten nien nere ikasleei, maila berdinekoak bait ziren, mutil honekin alde batetik denbora galtzen genuela, bere eginkuzunetara egokitu behar genuelako baina besteek gauza asko ikasi dituzte berekin, adibidez, pertsona desberdin bat nola tratatu eta hori ikasi zituzten gauza pila bat, itsuei buruz, errespetuari buruz, orduan ikasle horientzako oso esperientzia ona izan zen horrelako ume bat edukitzea maila horretan eta eskolan, zeren beste geletara ere joaten zen erakustera nola irakurtzen zen eta nola egiten ziren gauzak. Esan behar dut, ikasle hau oso ondo integratua zegoela, lagunekin oso ondo moldatzen zela eta ez zuen arazorik lagunak egiteko. Alde horretatik oso ondo ibiltzen zen.

- Beste kultura bateko ikaslearik izan al duzu noizbait? Nolakoa izan da ikasle horren jokabidea? Nola moldatzen zen bere ikaskideekin? Lortu al zuen gainerako ikaskideekin guztiz integratzea?

Gogoratzen dut Casablanca-ko Marokoko neska bat etorri zela eskolara eta justu justu iritsi zen iñauteritako entseguak hasten ziren egunean. Marokon eskoletan berak esaten zuenez oso zorrotzak ziren disziplina aldetik, oso gogorrak. Orduan eskolara iritsi eta ia aurkezpenik egin gabe, patioko pistara jetsi ginen dantza egitera, neska aho zabalik zegoen, begiratzen ninduen esanez bezala: “baina hau al da eskola bat?”. Erdi barrez, erdi txundituta, lotsatuta hor ibili zen dantzan. Oso neska jatorra zen eta ez dut gogoratzen horrela harremanetan arazoak izan zituenik neska horrek. Berehala hasi zen euskaraz hitz egiten, zeren ez zekien gazteleraz eta orduan zuzenean euskeraz hitz egiten hasi zen eta lanean ere. Asko saiatzen zen ahal zuen neurrian. Beno etorkinen kontuan, nik esango nuke kasu bakoitza desberdina dela, ezin da generalizatu, zeren haur batzuk integratzen dira oso ondo, ez dute inolako arazorik ez hizkuntzarekin ez lagunekin eta ez ezer eta beste batzuei berriz kostatzen zaie asko, baina nik batzutan ez dut pentsatzen kanpotarrak direlako dela, baizik eta bestela ere ez daudelako ondo. Orduan igual dira egoera txarrean etorri direnak, familian arazoak dituztenak eta horiei gehiago kostatzen zaie integratzea, baina askotan ez da kanpokoak direlako, baizik eta beste arazo bat dutelako atzean ez dela bakarrik hori. Denak dira desberdinak. 

- Bullying kasu baten aurrean, zein izango litzateke irakasle batek hartu beharreko neurriak? Nola egin aurre horrelako arazo bati? Eduki al duzu noizbait horrelako kasuren bat?

Irakaskuntzan daramadan denbora gehiena, 1. zikloan egin dut, hau da 7-8 urteko haurrekin eta adin horretan bullying izenaz ezagutzen dena ez da arrunta, baina bai ikusten ditut etorkizunean ezer egiten ez badute horretan bukatu dezaketen haurrak, bai ikusten dituzu txikitatik. Badaude arazoak dituzten haurrak, egoera desberdinengatik gaizki sentitzen direnak, familia egoera emozionalagatik edo egoera ekonomiko larrian egoteagatik eta arazo fisiko edo psikiko batengatik edo harremanen aurrean azaltzen duten jarreragatik eta orduan bai jasotzen dute besten bazterketa, tratu txarrak zenbait momentututan, hori txikitatik ikusten duzu. Oso inportantea da nire ustez, gauza hauek txikitatik gelan lantzea, daukagun arazoaz hitz egitea, umeei parte hartzen uztea, besteen lekuan jartzen ikasi behar dute, arazoari irtenbideak aurkitzen saiatzea eta ikasi behar dute desberdina izateak ez duela txarra izan beharrik, baizik eta kontrakoa. Gainera, ikasi dugu askotan pertsona desberdinek gauza berriak erakusten dizkigutela, guk ez dakizkigunak eta aberasten laguntzen digute. Orduan ikusi behar dugu gauza aberasgarri bat bezala eta errespetuz jokatu behar dugu. Bakoitza gara garen bezalakoak eta hori da. Nik uste hori dela egin behar dena. Igual bullying-era iritsi baino lehen, aldez aurretik txikiak direnean gaia landu hori saihesteko.

- Urteak pasa ahala, ilusio berdinarekin irakasten jarraitzen al duzu ala desmotibatzen hasi al zara?

Ez, ez nago desmotibatua. Ilusioa, ilusio berdinarekin jarraitzen dut. Desberdintasuna da, askoze gehiego nekatzen naizela, zeren umeek energia berdina daukate, gauza berdinak nahi dituzte, zeren beti denak dira adin berdinekoak eta zu nekatzen zara askoze gehiago. Orduan denbora behar duzu errekuperatzeko, baina ilusioa berdina izaten jarraitzen du.

- Zer iruditzen zaizu indarrean jarri berri den LOMCE hezkuntza erreforma berria?

Egia esan, oso gutxi ezagutzen dut LOMCE, entzun eta irakurri dudanagatik, iruditzen zait zenbait arlotan atzera goazela aurrera joan beharrean. Hala ere, ez dut ulertzen zergatik partiduek, partidu berri bat jartzen denean aldatu behar dute beti hezkuntza proiektua. Orduan 4 edo 5 urtetik behin sartzen gara proiektu berri batean, aldaketak daude, orduan ez daukagu denborarik bat finkatzeko eta iada hasten gara beste berri batekin eta horrela ez gara inoiz iristen gauza bat ondo egitera. Hori alde batetik, eta bestetik, nik uste dut partiduek ez lituzketela hezkuntza legeak egin behar. Nik uste dut, pedagogia, irakaskuntzan eta beste arlotan adituak direnek egin beharko lituzketela, hau da, adituen talde bat egon beharko lukeela horretaz arduratzen dena, hezkuntza legeak eta proiektuak aurrera eramaten dituztenak, askotan politikan daudenak ez dakite hezkuntzaz, ez dute eskola ezagutzen barrutik, ez dakite zer funtzionatzen duen ondo eta zer gaizki, zer egin behar den eta horregatik nik uste dut hori adituek egin beharko luketela, eskola barrena ondo ezagutzen dutenak eta hezkuntza arlotan adituak direnak. Beno hori da nire iritzi. LOMCE-ri buruz ez dakit asko, baina entzun dudana ez da batere ona hezkuntza proiekturako.

- Bukatzeko, kontatuko zeniguke urte hauetan izandako anekdota xelebreren bat?

Begira, gogoratzen dut lehenengo urtean Arronara joan nintzenean lanera, Eusko trenen joaten ginen eta gabonetako oporren ondoren, joan ginen trenean eta goizean elurra pixka bat egiten hasi zuen. Sartu ginen eskolara, beno hasi zen elurra, elurra, elurra, eta azkean ba igual metro erdiko kapa bat egin zen eta esan ziguten: itxiko degu eskola?, orduan erabaki genuen trena hartzea eta donosti aldera etortzea. Trena hartu genuen eta Lasartetik gindoazela trena deskarrilatu egin zen. Orduan atera behar izan genuen trenetik, maletekin, zapata txar batzuekin (ez zirela elurretarako eta ezer) eta maleta eta hankak blai edukita, etorri ginen Lasartetik Donostiraino, geo Donostian beste tren bat hartu eta etxeraino. Hau da gogoratzen dut bat.

Gero beste bat, Hondarrabin ginela, talde bat joan zen antzerki bat egitera eta beno niri ez zaizkit inoiz gustatu nire oinak, iruditu zait oso itxusiak direla, eta halako batean antzerkia egiten ari zirela, esan zidan antzerkiko gizonak: “benga andereño bat atera! Etorri honera zu bertan”. Noski ezin nion ezetz esan, zeren umeei esaten diegu ateratzeko eta klaro, azkenean atera nintzen eta pentsatzen nuen zerbait egin beharko nuela. Halako batean esaten dit: “kendu zapatak eta galtzerdiak!” Kendu behar izan nituen zapatak eta galtzerdiak eta tipoak nire hanka altxa eta denei erakusten hasi zen. Beno kriston lotsa pasa nuen. Hau da beste bat, baina gero badira anekdota txiki batzuk egunero umeekin dituzunak klasean.

Adibidez, behin ume bati azterketa batean, txikiak ziren eta esaldi bat jarri zioten “El sol sale por...” eta berak jarri behar zuen pues por el este edo oeste, ba haurrak jarri zuen “porque quiere”. Horrelako gauzak ez. Edo, joan den urtean galderak egitera etorri zirenean, kanpotik ebaluazio froga egitera, esan zieten zerbait diputatuei buruz eta ume batek esan zuen: “nik badakit zer den diputatua, diputatua da Cristina Borbon erregearen alaba”, eta ebaluatzaileak esan zion: “ez, ez hori ez da diputatua hori inputatua da”. Beste gelako bat atera zen eta galdetu zuen: “baina ez da berdina diputatua eta inputatua?”, hau da, nahastu egiten zituzten eta irakasleak esan zion: “beno momentu honetan ia ia antzekoak dira”, zeren diputatu guztiak inputatuak daude. Ba horrelako gauzak. Horrelako daude...milaka eta milaka, egunero gertatzen diren anekdotak, baina beno ezin dira denak kontatu zeren bestela oso luze egiten da.

 

Beno Itziar bukatu dugu lanarekin. Esan beharra dugu esperientzia oso aberagarria izan dela, irakaskuntza munduan hainbeste urtez murgildurik egon den maestra batekin hitz egitea. Mundu honetan murgiltzeko asmoa dugunentzat, irakasle lanetan esperientzia duen pertsona baten aholkuak entzun ahal izatea. Irakaskuntzaren ikuspegi helduagoa eskeini diguzu, ia 30 urteko ibilbidean oinarritutakoa. Eskerrak besterik ezin dizkizugu eman, guregatik egin duzunagatik eta besterik gabe, laister ikusiko garelakoan, beste bat arte!

GARAZI GALIANA ETA MAITE GONZALEZ